عبارت شهر خلاق به گوش معماران و شهرسازان آشنا است. اما نه فقط مدیران و متخصصان شهری، بلکه همه باید با معنای این دو کلمه و شبکه شهرهای خلاق یونسکو UCCN در جهان آشنا باشند. چرا که تاثیر به سزایی در برند شهری، رشد شهر و آینده شهروندان دارد. همچنین آگاهی از این مقوله در تصمیماتی که مردم برای آینده خود اعم از سرمایه گذاری و مهاجرت می گیرند بسیار موثر است.
در این مقاله با مفهوم شهر خلاق، شبکه شهرهای خلاق یونسکو در جهان UCCN ، شهرهای خلاق ایرانی و مزایای زندگی در یک شهر خلاق صحبت می کنیم.
شهرخلاق Creative City چیست؟
شهر خلاق مفهومی است که برای اولین بار در سال 1988 توسط دیوید ینکنن David Yenckenاسترالیایی عنوان شد. این مفهوم که بسیار توسعه یافته و با شکل گیری شبکه شهرهای خلاق یونسکو UCCN، اکنون به یک جنبش جهانی تبدیل شده است، منعکس کننده ی یک الگوی برنامه ریزی جدید برای شهرها است. ینکن در مقاله اش استدلال می کند؛ شهرها علاوه بر این که باید کارا و دارای عدالت اجتماعی باشند، باید خلاق نیز باشند به این معنا که متعهد به تقویت خلاقیت در بین شهروندان و فراهم آوردن مکان ها و تجربیات رضایت بخش برای آن ها باشند.
چون فرض ابتدایی شهر خلاق این است که، همه مردم استعدادی ذاتی و نهفته دارند و می‌توانند کارهای فوق العاده‌ای انجام دهند به شرط اینکه فرصت کافی در اختیار داشته باشند. به همین منظور شهر باید فضایی برای یادگیری، الهام و پرورش ایده، نوآوری و به‌کارگیری تمامی حواس باشد. به این ترتیب هرکسی با هر علاقمندی و یا استعدادی فرصت بروز پیدا می کند و بستر شهر کمک می کند هم یک آشپز فوق العاده و هم یک مجسمه ساز فوق العاده به جامعه وارد شود. در واقع شهروندان را به مثابه سرمایه انسانی و مهمترین سرمایه یک شهر برای پیشرفت می داند.
شبکه شهرهای خلاق یونسکو UCCN
از اهمیت این موضوع همین بس که از سال 2004 شبکه شهرهای خلاق یونسکوUCCN ، برای ترویج همکاری میان شهرهایی به راه افتاد که از خلاقیت به عنوان عاملی راهبردی برای توسعه پایدار شهری استفاده کرده بودند. 246 شهری که تا کنون (2019) این شبکه را تشکیل داده‌اند، برای رسیدن به هدفی مشترک با هم کار می‌کنند: قرار دادن خلاقیت و صنایع فرهنگی در قلب برنامه‌های توسعه‌شان در سطح محلی و همکاری فعال در سطح بین‌المللی.
بازی‌های محیطی یکی از راه‌های پرورش خلاقیت در شهر است. برای آشنایی کامل با این بازی‌ها کلیک کنید:
بازی های محیطیِ ARG چیست؟ (اصول طراحی + مثال‌ها)
شبکه شهرهای خلاق یونسکو UCCN، هفت حوزه خلاق را پوشش می‌دهد: صنایع دستی و هنرهای بومی (Crafts and Folk Arts)، هنرهای رسانه‌ای(Media Arts)، فیلم(Film)، طراحی(Design)، خوراک شناسی(Gastronomy)، ادبیات(Literature) و موسیقی(Music). هر شهری که در یکی از این دسته ها بتواند خود را به یونسکو معرفی کرده و با مدارک قدرت و توانایی اش را ثابت کند می تواند به این شبکه متصل شده و از مزایای آن بهره مند شود.
مزایای پیوستن به شبکه شهرهای خلاق یونسکو uccn
مزایای اقتصادی شهر خلاق
با ورود یک شهر به شبکه شهرهای خلاق یونسکوUCCN ، آن شهر در سطح جهان شناخته می شود که این امر، رونق گرفتن شهر را در پی دارد. جذب گردشگر و سرمایه گذار خارجی نه تنها به پیشرفت شهر در همان دسته ای که خلاق شناخته شده است می شود بلکه تاثیر مثبت خود را بر رونق صنایع جانبی نیز می گذارد؛ در نتیجه شهر از لحاظ اقتصادی در مسیر پایداری گام بر می دارد. همچنین این شناخت و معرفی جهانی، در درازمدت، می تواند منجربه همکاری های بین المللی و پیشرفت در دسته مورد نظر و نیز بیشتر شناخته شدن شهر نزد کشورهای مختلف شود.
مزایای فرهنگی شهر خلاق
از آنجایی که شهرها با پیوستن به شبکه شهرهای خلاق یونسکوUCCN ، متعهد می‌شوند که فعالیت‌های مثبت‌شان را با هم به اشتراک بگذارند و میان بخش‌های خصوصی و عمومی و جامعه مدنی ایجاد همکاری کنند، اتفاقات بسیار مثبتی به شرح زیر رخ می دهد:
- آفرینش، تولید و توزیع فعالیت‌ها، محصولات و خدمات فرهنگی تقویت می شود؛
- کانون‌های خلاقیت و نوآوری توسعه یافته و فرصت‌ها برای افراد آفریننده و حرفه‌ای در بخش فرهنگی گسترش می یابد؛
- دسترسی به زندگی فرهنگی و شرکت در آن، به ویژه برای گروه‌ها و افراد به حاشیه رانده‌شده و آسیب‌پذیر بهبود می یابد؛
- ادغام کامل فرهنگ و خلاقیت در طرح‌های توسعه پایدار رخ می دهد.
همچنین وقتی شهری در دسته ای، خلاق تلقی می شود این بدین معناست که آن شهر و مردمش در دسته ی مورد نظر، بسیار توانا و خلاق هستند و بسترهای خلاقیت و نوآفرینی در این حوزه نیز در شهر مهیاست. و همچنین از جانب بخش های خصوصی و دولتی بیشتر بدان موضوعات پرداخته خواهد شد. و این خبر خوبی برای نوجوانان و جوانان آن شهر است که بتوانند با استفاده از این فرصت در حوزه مورد نظر ارزش آفرینی کنند.در ضمن با انتخاب شدن شهر در یکی از این هفت دسته؛ جهت گیری بسیاری از تصمیم گیری ها و سیاست گذاری های کلان شهری و مدیریتی مشخص شده و فرصت برای سرمایه گذاری های بلند مدت مهیا می شود.
برای بیشتر لذت بردن از زندگی شهری مقاله زیر را مطالعه کنید:
۱۰ روش جالب برای تفریح و گردش در شهرمان
برند و تصویر ذهنی مثبت از شهر با معرفی به عنوان شهر خلاق
یکی از مهمترین نتایج ثبت یک شهر در شبکه شهرهای خلاق یونسکوUCCN ، این است که آن شهر با یک برند جهانی و تصویر ذهنی مثبت به کل جهان معرفی می شود. امری که بسیار در جذب توریست، سرمایه گذار خارجی و عزت نفس عمومی شهروندان آن شهر و غرور جمعی آن ها و متعاقبا حضور موثرتر آن ها در صحنه های جهانی تاثیرگذار است.
همچنین تصویر ذهنیِ افراد از یک مکان است که باعث می شود آن را برای مسافرت و حتی مهاجرت انتخاب کنند. از اینرو تصویری که با آن یک شهر در کشورش و جهان، شناخته می شود، در آینده ی آن شهر و مردمش بسیار مهم است. پس همه شهروندان در ساخت یک تصویر ذهنی خوب از شهرشان در ذهن دیگر مردمان، مسئول هستند.
برای مطالعه نقش تصویر ذهنی از یک شهر در جذب گردشگر کلیک کنید:
چه چیزی یک شهر را به آرزویی برای زیستن تبدیل می‌کند؟
کارآفرینی و شهر خلاق
از جمله ویژگی های عمومی هر شهر خلاق این است که مکانی جذاب برای کار و زندگی شهروندان (به ویژه نسل جوان)، مکانی جذاب برای گردشگران (صنعت گردشگری)، توانمند در شکوفاسازی بخش های مختلف اقتصادی (از راه به کارگیری فناوری و مدیریت صحیح آن) و نیز مرکز جذب بنگاه های مختلف اقتصادی نوظهور (خوشه ها و مراکز تحقیقاتی به ویژه در زمینه فناوری های برتر) محسوب می شود.
همچنین ارتباطات بین المللی در شبکه شهرهای خلاق یونسکو UCCN می تواند به رونق اقتصاد و افزایش اشتغال در شهر و نیز ارز آوری در سطح ملی بینجامد. همه این ها بدین معناست که موقعیت هم برای ایده پردازی مهیا است و هم برای کارآفرینی چون خلاقیت جزء لاینفک کارآفرینی است.
چهار شهر خلاق ایران در شبکه شهرهای خلاق یونسکو UCCN
اصفهان؛ شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای بومی از سال 2015
استان اصفهان به لحاظ حجم، 60درصد تولید صنایع دستی کشور را به خود اختصاص داده است و بیش از 70هزارهنرمند صنایع دستی دراین استان فعالیت می کنند که تاکنون حدود 40هزارنفر از میان آن ها شناسنامه دار و 400هزارنفر شاغل دراین بخش ساماندهی شدند. از اینرو به طرز کاملا شایسته ای در دسته صنایع دستی و هنرهای بومی Crafts and Folk Art شهر خلاق شناخته شده است.
رشت؛ شهر خلاق خوراک شناسی از سال 2015
این شهر با 290 نوع غذای گیلانی جزو شهرهای خلاق شبکه جهانی یونسکو در رسته خوراک یا Gastronomy قرار دارد.
سنندج؛ شهر خلاق موسیقی از سال2019
در شهر سنندج هم که با افرادی چون برادران کامکار و شهرام ناظری می دانیم که موسیقی با خوی و فرهنگ این مردم عجین شده است و به ندرت می توان خانواده ای یافت که با موسیقی آشنا نباشد. از اینرو این شهر نیز به طور شایسته ای در دسته موسیقی Music ثبت شده است.
بندرعباس؛ شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای بومی از سال 2019
در این استان صنایع دستی بومی از جایگاهی ویژه ای برخوردار است. به عنوان مثال رودوزی های سنتی که از مهم ترین صنایع دستی این منطقه به شمار می رود، جزولاینفک پوشش بومی زنان و دختران منطقه است یا نوعی حصیر به نام تک در نواحی روستایی هم به عنوان زیرانداز و هم به عنوان بخشی از پوشش سقف خانه ها مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین از حصیربافی باید به عنوان رایج ترین و معمول ترین صنعت دستی استان هرمزگان نام برد.
کلام آخر
یک شهر مهمترین بستر برای الهام، ایده پردازی و بروز خلاقیت شهروندانش است، شهروندانی که سرمایه های انسانی آن شهر و آینده و اعتبار آن شهر هستند. در نتیجه یکی از مهمترین وظایف قانون گذاران و مدیران شهری ایجاد بستر برای بروز خلاقیت شهروندان است و البته یکی از مهمترین وظایف شهروندان در قبال شهر و آینده خودشان، تعامل داشتن با شهر، دوست داشتنشش و مسئولیت پذیری در قبال حال و آینده شهرشان است.
به امید اینکه همه شهرهای کشورمان خاستگاه انسان های خلاق باشند و با پیوستن به شبکه شهرهای خلاق یونسکو UCCN تصویری جهانی پیدا کنند.
برای مطالعه یک نمونه واقعی از تجربه و برداشت گردشگران خارجی از شهر مقاله زیر را مطالعه کنید:
روزی روزگاری در تبریزوسیتی (بررسی تصویر ذهنی گردشگران آلمانی از تبریز)
در مقالات آینده خواهید خواند:
- نقش شهروندان در خلق یک شهر خلاق
- ارتباط بازی های محیطی ARG با شهروندان خلاق